Techniki – filigran, granulacja
Tradycyjne techniki złotnicze (część 1)
FILIGRAN
Filigran to technika zdobienia przedmiotów artystycznych (nie tylko biżuterii). Wykorzystywanym tu materiałem są cienkie druciki, zwyczajowo skręcane ze sobą i rozklepywane, dzięki czemu powstaje charakterystyczna „ząbkowana” krawędź – ślad po skręconych drucikach. W filigranowej kompozycji można jednak wykorzystać nie tylko skręcone czy płaskie druty – wiele kompozycji urozmaicona jest materiałem o różnym przekroju. Tak przygotowane druciki układa się w kompozycje i lutuje ze sobą lub do podłoża.
Filigran znany jest od starożytności, a największą popularnością cieszył się u Etrusków. Ponowny rozkwit przeżywał w renesansie. Nazwa filigran pochodzi z łaciny od słów: „filum” – nitka i „granum” – ziarno. Drugi człon odnosi się do granulacji, czyli drobniutkich kuleczek, z którymi wzory ze skręconych drucików były często łączone.
Filigran możemy podzielić na kilka rodzajów:
– Filigran z tłem:
a) filigran z tłem ślepym (pełnym) – przylutowany na płaskiej blasze;
b) filigran z ażurowym tłem – po nalutowaniu na blachę filigranu miejsca widoczne pomiędzy wzorem są usuwane np. poprzez wycięcie;
c) filigran z reliefem – kompozycja jest nalutowywana na repusowaną blachę (blacha posiada relief);
d) filigran z emalią komórkową – powstałe po nalutowaniu filigranu komórki wypełniane są emalią.
– Filigran ażurowy:
a) płaski filigran ażurowy – druty zlutowane są ze sobą w jednej płaszczyźnie, nie ma tła (blachy);
b) filigran z emalią ażurową – powstałe po zlutowaniu ze sobą filigranowego wzoru komory wypełnia się transparentną emalią tworząc efekt witrażu;
c) filigran ażurowy przestrzenny – wykonuje się z niego trójwymiarowe przedmioty;
d) filigran wielowarstwowy – kompozycje filigranu składające się z dwóch lub kilku warstw nalutowanych jedna na drugą.
– Filigran objętościowy – np. pudełka, rzeźby, koszyki, miski itp. wykonane z filigranowych części złączonych w jeden gotowy wyrób.
GRANULACJA
Granulacja to zdobienie za pomocą niewielkich metalowych (np. srebrnych czy złotych) granulek, czyli kuleczek. Zwykle kulki nie przekraczają średnicy 1 mm. Granulacja często wykorzystywana jest jako uzupełnienie filigranu. Granulki można uzyskać na kilka sposobów m.in.
– w piecu, w tyglu wypełnionym sproszkowanym węglem drzewnym z kawałeczkami topionego metalu (pomiędzy warstwy drewna wkłada się równomiernie rozłożone kawałki srebra/złota, aż do wypełnienia tygla)
– na bloku z węgla drzewnego – trzeba wywiercić okrągłe otwory, w których topiony metal przyjmie kształt kuleczek
– poprzez wylanie stopionego metalu na sproszkowany węgiel drzewny bądź wodę – rozpryskiwany metal stygnie przybierając formę granulacji o różnej średnicy.
Granulacja jest techniką znaną od starożytności. Najstarsze prace wykonane przy użyciu tej metody odnaleziono w królewskich grobowcach z Ur (ok. 2500 r. p.n.e.). Granulacja była popularna w starożytności również w takich miejscach jak Troja, Kreta, Egipt, Fenicja, Grecja, Etruria i wszędzie tam, gdzie te kultury dotarły.
W naszym sklepie znajdziesz zawieszkę i kolczyki, które wykorzystują technikę granulacji.
Literatura:
„Kolor, faktura i wykończenie. Mokume Gane, Keum Boo, granulacja, patynowanie” red. Studio Ilona-Art, Warszawa 2021
http://www.centrumuslugjubilerskich.pl/
https://srebrnykruk.pl/wp/
Wiedza własna nabyta w Wyższej Szkole Rzemiosł Artystycznych i zarządzania we Wrocławiu oraz dzięki praktyce 😉